ADHD bij volwassenen

prof. Dr. Sandra Kooij - Amsterdam UMC/VUmc en PsyQ Den Haag

ADHD blijft vaak klachten geven in de volwassenheid, zelfs tot op hoge leeftijd, zo blijkt uit onderzoek bij ouderen (Michielsen, Semeijn, Kooij vanaf 2012). Vanwege de erfelijkheid van ADHD komt het vaak in families voor, in meerdere generaties. ADHD komt voor bij 3-5 % in de algemene volwassen bevolking. Hoewel het meeste onderzoek bij jongens en mannen is gedaan, blijkt ADHD evengoed bij meisjes en vrouwen voor te komen, die daaronder lijden bij hun taken als moeder en werknemer.

Omdat ADHD in de kindertijd begint en in de loop van de tijd veel gevolgen kan hebben voor het functioneren op school en thuis, het opleidingsniveau, alcohol- en drugsgebruik, criminaliteit en verslaving, de kans op ongelukken en lichamelijke ziekten, is het erg belangrijk om ADHD op tijd (liefst voor de puberteit) te herkennen en te behandelen. Zo voorkom je dat een kind zich in z’n eentje moet afvragen wat er toch mis is, en waarom hij of zij bepaalde dingen minder goed kan dan andere kinderen. Die steun en erkenning zijn belangrijk om zo mogelijk bijkomende problemen als gebrek aan zelfvertrouwen, angst, depressie en verslaving (vaak als ‘zelfmedicatie’) te voorkomen.

Kenmerken van ADHD op volwassen leeftijd

Veel voorkomende problemen zijn: snel afgeleid zijn, taken niet afmaken, moeite met taken te beginnen, onrust in het hoofd, piekeren, te laat komen, ontslagen worden door conflicten op het werk, relatie- en financiele problemen, schulden, impulsief gokken of eten, en snel wisselende stemmingen en woedebuien.

Bijkomende stoornissen

ADHD gaat bijna altijd gepaard met slaapproblemen (bij 80%), die ook vaak al jong zijn begonnen. Mensen met ADHD zijn meestal avondmensen die niet voor middernacht kunnen inslapen. Maar ook andere slaapstoornissen komen in verhoogde mate voor. Zij zijn door chronisch slaaptekort vaak chronisch moe. Zo’n 30% ontwikkelt winterdepressies, een kwart angstklachten, faalangst, verslaving (25-40%), bipolaire stoornis (10%) en de helft rookt (tegen 20 procent in de bevolking). Verder komen vaak autisme (kenmerken) voor, overgevoeligheid voor geluid en licht, dyslexie en andere leerproblemen. Op lichamelijk gebied is er vaak overgewicht, vaker diabetes, astma en migraine. Kortom, er is meestal meer aan de hand dan alleen ADHD, en dit maakt het moeilijker goed te functioneren.

Gevolgen van ADHD en bijkomende stoornissen

ADHD heeft, indien onbehandeld veel gevolgen op alle levensterreinen: van onderpresteren op school naar een lager opleidingsniveau dan past bij het intelligentieniveau, naar een lager werkniveau en lager inkomen. Verder problemen in relaties, eenzaamheid en echtscheiding, wat extra zwaar is als er kinderen zijn met vergelijkbare klachten. Bij ADHD is er een 4x zo hoge kans op ongelukken, en 2x zo hoge kans op (jong) overlijden door ongelukken. Er is meer kans op suicide, agressief gedrag, criminaliteit en burnout.

Behandeling

Gelukkig kan ADHD ook op volwassen leeftijd goed worden behandeld met voorlichting, medicatie, coaching of cognitieve gedragstherapie, zo nodig relatietherapie en schematherapie. Voor de late slaap helpt chronotherapie (slaaphygiene, melatonine en lichttherapie) Er is nu ook een lifestyle behandel-app voor ADHD, Super Brains, die helpt met planning en die goed gedrag beloont (www.superbrains.nl). De bijkomende stoornissen als depressie, angst en verslaving en de slaap moeten en kunnen ook behandeld worden, pas dan ontstaat stabiliteit in het functioneren.

Meer informatie:

JJS Kooij & S Otten-Pablos. Hyper Sapiens. Een gids voor volwassenen met ADHD.